Çek Nedir?
Çek ödeme aracıdır ve ticarette kullanılır. Çek bankaya verildiği zaman karşılığı hemen ödenir, piyasada vadeli olarak da kullanılabilir. Günümüzde kredi kartı kullanımının yaygınlaşması sonucu çek kullanımı azalmıştır. Ticari hayat için büyük önem arz eden çeklerin yanlış kullanımı sonucu pek çok hukuki sorunla karşılaşılmaktadır.
Karşılıksız Çek Nedir?
Ödeme olarak alınan çekler bankaya gidildiğinde karşılıksız olduğunun öğrenilme gibi durumları söz konusu olabiliyor. Çekin karşılıksız olması demek, çeki düzenleyen kişinin hesabında çek üzerinde yazan tutar kadar para olmaması anlamına gelmektedir. Bu durumlarda çek karşılıksız demektir. Kişinin banka hesabında, çek üzerinde yazan tutar kadar para olmaması durumunda kişi bankadan çekin karşılığını alamaz ve çekin üzerine karşılıksızdır ibaresini basar. Karşılıksızdır ibaresi bulunan çek kişiye geri verilir, artık kişi bir karşılıksız çek sahibidir.
Karşılıksız çeklerde ilk olarak çeki düzenleyen kişinin suçu vardır. Kişi hesabında var olmayan parayı çek ile düzenleyemez. Çek ile ödemeyi vaat ettiği tutarı kendi banka hesabındaki tutara göre ayarlamalıdır.
Karşılıksız Çek ile Karşılan kişinin hakları
Yargıtay’ın ilgili dairelerinin 1990 yılından bu yana karşılıksız çek konusunda venniş olduğu kararlar incelendiğinde, uyuşmazlıkıarın ilgili oldu~u konular şu şekilde saptanabilir: Şekil unsurları açısından geçerli bir çekin varlığı, uyuşmazlığa uygulanacak hükümlerin belirlenmesi açısından bUyük önem taşımaktadır. Şöyle ki; 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanabilmesi için çekin, TTK’nun 692. ve 693. maddelerinde öngörülen unsurları içennesi gerekmektedir.
Bu unsurların bulunmaması halinde, hukuken geçerli bir çekten bahsedilemeycceğinden, karşılıksız çek keşide etme eylemi gerçekleşmemiş olacak; dolayısıyla da 3167 sayılı Kanun hükümleri uygulanamayacaktır. Çekin şekil unsurlarını tam olarak içennesi, 3167 sayılı Kanun’un uygulanabilmesinin ön koşulu olduğundan, karşılıksız çeke ilişkin uyuşmazlıklarda öncelikle bu hususun gözönünde bulundurulması gerekecektir. Karşılıksız çekle ilgili uyuşmazlıkların önemli bir bölümU, çekin şekil unsurlarını taşıyıp taşımadığı, dolayısıyla da 3167 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanıp uygulanamayacağı konusundadır.
Çekin şekil şartlarını taşıyıp taşımadığı hususunda uyuşmazlığa yol açan en önemli konular, çekte keşide yerinin kısaltılarak yazılmış olması ve keşide yeri ile keşide tarihinin çek tedavüle çıktıktan sonra doldurulabilmesi olanağına ilişkindir. Çekin şekil şartlarını taşıyıp taşımaması, koşulların gerçekleşmesi halinde dolandırıcılık suçuna ilişkin hükümlerin uygulanıp uygulanamayacağı konusunda da yol gösterici olacaktır. 3167 sayılı Kanun’un 7. maddesi. karşılıksız çek halinde muhatap bankanın hesap sahibine yapacağı ihtarı. 8. madde ise hesap sahibinin düzeltme hakkını düzenlemektedir. Muhatap bankanın hesap sahibine yapacağı ihtarın şekli hakkında uyuşmazlıklara rastlanmaktadır. Özellikle “iadeli taahhütlü mektupla” bildirimde bulunulmuş olup olmadığı hususu yerel mahkeme ve Yargıtay kararlarında inceleme konusu yapılmaktadır.