Fiil ehliyeti bir başka deyişle hukuki işlem ehliyeti demektir, bu sayede kişiler hukuki işlem yaparak hak ve borç altına girebilirler. Dolayısıyla fiil ehliyetinin temel üç unsuru vardır.
Bunlar;
Kişinin ayırt etme gücüne sahip olması,
Ergin olması ve
Kısıtlı olmamasıdır.
Eğer ki kişi bu üç unsura da sahip ise fiil ehliyetine de sahiptir. Bunlardan biri ya da bir kaçının olmaması halinde, fiil ehliyetinin varlığından söz edemeyiz.
Türk Medeni Kanunu Madde 9’a göre fiil ehliyetine sahip olan kimse kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir. Bir kimse eğer ki fiil ehliyetine sahipse her türlü hukuki işlemi yapmaya da ehildir.
FİİL EHLİYETİ KOŞULLARI NELERDİR?
Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişi Türk Medeni Kanunu Madde 10’da gösterildiği üzere fiil ehliyetine sahiptir. Erginlik kişinin 18 yaşını doldurmasıyla başlar ayrıca evlenmek de kişiyi ergin kılar yani eğer kişi 18 yaşını doldurmadan evlenirse bu kişi de ergin sayılır.
Ergin kılınma Türk Medeni Kanunu madde 12’ye göre, 15 yaşını dolduran küçük, kendi isteğine ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir. Yani 15 yaşını doldurmuş kişi hem kendi isteği hem de velisinin rızası olduğu müddetçe mahkemeye başvurabilir ve bu talep onaylandığında ergin kılınabilir. Ayırt etme gücü, Türk Medeni Kanunu Madde 13’e göre yaşının küçüklüğü yüzünden ya da akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan her birey ayırt etme gücüne sahiptir.
Ayırt etme gücüne sahip küçükler veya kısıtlılar (Kişinin hapiste bulunması veya müsrif kişinin mahkeme kararıyla denetim altına alınması örneklerdendir.) yasal temsilcisinin rızası olmadıkça kendi işlemleriyle borç altına giremezler. Karşılıksız kazanmada ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda bu rıza gerekli değildir. Dolayısıyla ayırt etme gücüne sahip küçük ya da kısıtlılar eğer ki yasal temsilcilerinin rızası olmadan borç doğurucu bir hukuki işlem yaparlarsa bu geçerli sayılmaz fakat karşılıksız kazanma örneğin bağış gibi hukuki işlem yaparlarsa, bu yasal temsilci rızası olmadan da geçerli kabul edilir.
RIZA GEREKMEYEN HALLER
Mutlak anlamda kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar rıza gerektirmeden sınırlı ehliyetsiz tarafında kullanılabilmektedir.
- Evliliğin iptali,
- Nişanın bozulması ve manevi tazminat talebi,
- Ayrılık ve boşanma davası,
- Derneğe ve kooperatife üye olmak,
- Soybağının reddi davası.
RIZA GEREKEN HALLER
Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklarda sınırlı ehliyetsiz tarafından kullanılmakla birlikte, yasal temsilcilerin izni gerekmektedir.
- Evlenme,
- Nişanlanma,
- Ad değiştirme,
- Mahkeme de ergen kılınma.